Obchody 44. rocznicy wydarzeń Marca’68

Organizatorami obchodów 44. rocznicy wydarzeń marcowych 1968 roku były Fundacja Shalom i Teatr Żydowski Estery Racheli i Idy Kamińskich w Warszawie.

Z tej okazji 8 marca o godz. 13.00 pokolenie marca 68 i wszyscy, dla których żywe są dramatyczne wydarzenia sprzed lat spotkali się, jak zwykle, co roku, na Dworcu Gdańskim pod tablicą pamiątkową, na której widnieje napis „Tu więcej zostawili po sobie niż mieli”.

Dyrektor generalna Fundacji Gołda Tencer powiedziała, że Dworzec Gdański to miejsce – symbol wydarzeń sprzed 44 lat. „To symbol wszystkich dworców w Polsce, z których po Marcu ’68 wyjeżdżali nasi przyjaciele i najbliżsi z dokumentem w jedną stronę” – mówiła Gołda Tencer. Podkreśliła, że teraz najważniejsza jest pamięć i to, by takich dworców już nigdy więcej nie było.
Renia Słomka-Ostaszewski wyjechała w 1968 roku z Polski razem z rodzicami. To o­na ich do tego namówiła. Podkreśliła, że jej pokolenie odnalazło się w nowych miejscach. Ale pokolenie rodziców, którzy przeżyli wojnę i chcieli żyć w Polsce, już nie. „Oni umierali nie czując się pełnowartościowymi ludźmi” – mówiła.
Mikołaj Grynberg w 1968 roku miał dwa lata. Razem z rodzicami żegnał na Dworcu Gdańskim ich przyjaciół. Jak powiedział, jedno pokolenie zostało całkowicie wykorzenione, niezależnie od tego, czy później im się w życiu udało czy też nie.
W imieniu tych, którzy 44 lata temu w Polsce jednak zostali, zabrał głos Jerzy Halbersztadt. Mówił, że kiedy jego kuzyni wyjeżdżali z Dworca Gdańskiego do Wiednia, a stamtąd do Izraela i Stanów Zjednoczonych, był to autentyczny dramat i ból. „Nie tylko tych, którzy byli wypędzani z Polski, ale i dla tych, którzy, jak moja najbliższa rodzina, uznali, że nie należy wyjeżdżać, że Polska jest czymś większym niż ci łajdacy, którzy rozpętali kampanię antysemicką” – podkreślił Jerzy Halberstadt.
Na Dworzec Gdański przyszedł także profesor Axel Stoltz, filolog ze szwedzkiego uniwersytetu w Lund. W 1969 roku pomagał tym, którzy z Polski wyjechali. Powiedział, że Szwecja przyjęła po „Marcu” około 3 tysięcy emigrantów. Dla Szwedów byłą to najbardziej pożyteczna grupa emigrantów w historii kraju. Wśród nich byli lekarze, prawnicy, inżynierowie.

O godz. 18.00 w Klubie Mamele w Teatrze Żydowskim, przy placu Grzybowskim 12/16 odbyła się projekcja filmu „Perecowicze” według pomysłu Gołdy Tencer, w reżyserii Sławomira Grünberga. Film wyprodukowała Fundacja Shalom. Warszawa 2009, 52 min.

Po projekcji odbyło się spotkanie z Gołdą Tencer, absolwentką Szkoły I.L. Pereca.

Więź, która zrodziła się między nami wtedy, ponad czterdzieści lat temu, nigdy nie została zerwana. Chociaż rozproszyliśmy się po całym świecie, do tej pory utrzymujemy ze sobą kontakt, a odległość, która nas dzieli nie jest w stanie wpłynąć na przyjaźń, która powstawała w trudnych okolicznościach – mówi Gołda Tencer pomysłodawczyni i producentka filmu, dyrektor generalny Fundacji Shalom.

Wydarzenia marcowe 68 roku nadal są w Polsce mało znane. Znamy kulisy polityczne, widzieliśmy kroniki filmowe, czytaliśmy artykuły prasowe. Znamy nawet fragmenty opowieści o wyjazdach, o pożegnaniach. Niewiele jednak wiemy o tym, czym było dorastanie w Polsce w latach 60. polskiego Żyda, czy Polaka żydowskiego pochodzenia. Jak wyglądało życie dziecka w sercu kraju powstającego na nogi po najstraszniejszej wojnie, w rodzinie zdziesiątkowanej przez Holokaust, a następnie dojrzewać i przeżywać pierwsze miłości w przededniu marcowej zawieruchy. Doświadczenia uczniów Szkoły Pereca w Łodzi w pewnym sensie odzwierciedlają doświadczenie całej mniejszości żydowskiej w Polsce w latach 50 i 60 ubiegłego wieku – zachowując jednocześnie perspektywę ludzi młodych, którzy bardziej interesowali się Beatles’ami niż Gomułką.

Ten film opowiada więc o niezwyklej rodzinie, którą stworzyli dla siebie Perecowicze w sercu powojennej Łodzi, i która stała sie jeszcze silniejsza przez to, ze historia próbowała ją rozbić.