Żegnamy profesor Ewę Geller, wybitną językoznawczynię i jidyszystkę

Z wielkim smutkiem przyjęli‎‎śmy wiadomość o śmierci profesor Ewy Geller – wybitnej językoznawczyni, współtwórczyni współczesnej polskiej i światowej jidyszystyki. Nauczycielce, mentorce i mistrzyni licznych (nie tylko polskich) badaczy, nauczycieli i artystów związanych ze współczesnym Jidyszlandem.

Jej pierwsza książka „Jidysz – język Żydów aszkenazyjskich” to lektura obowiązkowa, dla każdego, kto wchodzi w jidyszowy świat. Kto chce wiedzieć więcej o języku Żydów warszawskich – powinien sięgnąć po jej „Warschauer Jiddisch” – znakomite opracowanie oparte na gromadzonych przez badaczkę źródłach, w tym bezcennych nagraniach mówców warszawskiego jidysz. Ten właśnie jidysz warszawski wprowadziła do „Króla” Szczepana Twardocha. To dzięki niej jidysz w tej powieści brzmi autentycznie, co jest rzadkością we współczesnej literaturze. Bo taka była Ewa Geller – uczyła nas rzetelności i uważności, z jaką sama pracowała. Dbała właśnie o to, by we także w dyskursie naukowym być możliwie jak najbliżej być autentycznego języka Żydów aszkenazyjskich i ich językiem opisanego świata.

Wspierała też kwartalnik „Cwiszn”, dzieląc się z redakcją swoimi nowymi pracami, a także wspierając wiedzą ekspercką. To dzięki niej ukazał się na łamach „Cwiszn” kultowy już artykuł o okrzykach reklamowych warszawskich handlarzy. Tych, które można było usłyszeć na Nalewkach i w okolicy, na tych ulicach, których dziś nie ma, a dziś w miejscu po nich znajduje się nasze Centrum. W innym z numerów publikowała fragmenty przekładu nieznanej wcześniej gramatyki jidysz autorstwa Ludwika Zamenhofa, wydane później w całości w zbiorze poświęconym twórcy esperanto. W „Cwiszn” ukazały się też fragmenty jej naukowego odkrycia – przekład i opracowanie „Sejfer derech ejc he-chaim” [Przewodnik po drzewie żywota], wydanego w 2015 roku przez Muzeum w Wilanowie. Ten unikatowy XVII-wieczny przewodnik medyczno-dietetyczny to najstarszy świecki tekst spisany w jidysz polskim, a nie w ówczesnym tzw. standardzie drukarskim. Dzięki temu dawał dostęp do autentycznego języka, którym mówili tutejsi Żydzi. Profesor Geller wraz ze swoimi uczennicami i uczniami badała długotrwały wpływ języków słowiańskich na język jidysz, nie tylko i nie przede wszystkim w wymiarze zapożyczeń leksykalnych, ale przede wszystkim na różnych poziomach systemu językowego – składni, fonetyki, słowotwórstwa. Z jej wiedzy korzystamy, ucząc kolejne grupy polskojęzycznych adeptów języka jidysz, a także te osoby, które – nie znając języków słowiańskich – nie mają szansy ze skali tych procesów zdać sobie w pełni sprawę. Na ten temat opublikowała dziesiątki artykułów, a w 2022 ukazała się książka „ Yiddish as a Mixed Language Yiddish-Slavic Language Contact and Its Linguistic Outcome” napisana wspólnie z uczniami: Agatą Reibach (także lektorką w Centrum Kultury Jidysz) i Michałem Gajkiem. Jest to jeden z owoców szeroko zakrojonego projektu badania kontaktu językowego między jidysz a polszczyzną.

Profesor Ewa Geller była też znakomitą popularyzatorką nauki, propagującą wiedzę o języku i kulturze jidysz i walczącą z dotyczącymi ich stereotypami. Pisała, tak jak wykładała, precyzyjnie i ze swadą. Jej prace będą służyć badaczom, dydaktykom i studentom przez kolejne pokolenia.
Żegnamy świetną badaczkę, znakomitą nauczycielkę i przede wszystkim wspaniałego człowieka. O takich osobach mówimy w jidysz, że był to – a mencz, an emeser mencz. Człowiek przez duże C.
Składamy najserdeczniejsze wyrazy współczucia całej rodzinie Pani Profesor, w szczególności obu Jej Córkom, z którymi mieliśmy przyjemność jako CKJ współpracować, a także najbliższym współpracownikom i współpracowniczkom.

[Wspomnienie o prof. Ewie Gellert pochodzi ze strony CKJ na Facebooku]