35 projektów na 35 lat Fundacji Shalom: konserwacja Pomnika Bohaterów Getta w Warszawie

Kilka dni temu Pomnik Bohaterów Getta w Warszawie był bohaterem i świadkiem wielu wydarzeń związanych z obchodami 80. rocznicy powstania w getcie i z tej okazji postanowiliśmy przypomnieć projekt, z którego realizacji jesteśmy szczególnie dumni. Jest to konserwacja Pomnika Bohaterów Getta w Warszawie, którą w latach 1996-1997 Fundacja Shalom realizowała wspólnie z Fundacją Współpracy Polsko-Niemieckiej, przy udziale, wsparciu i zaangażowaniu wielu wspaniałych osób – od konserwatorów, po urzędników z Zarządu Terenów Publicznych. Pokazujemy również unikalne materiały z realizacji tego przedsięwzięcia w formie mini fotoreportażu. Ale zanim – odrobina historii…

Wyniosły, 11-metrowy monument znajdujący się na wprost Muzeum POLIN, choć jest najbardziej znanym i rozpoznawalnym pomnikiem Holocaustu na świecie, mającym swoją kopię w Instytucie Yad Vashem w Jerozolimie, to nie pierwszy pomnik upamiętniający bohaterstwo i męczeństwo powstańców wzniesiony w tym miejscu. Pierwszy Pomnik Bohaterów Getta, w formie pamiątkowej kolistej tablicy, otoczonej czerwonym piaskowcem nawiązującym do przelanej krwi, został odsłonięty dzięki staraniom Centralnego Komitetu Żydowskiego w Polsce już w trzy lata po upadku powstania. Pomnik stanął w miejscu, w którym doszło do pierwszego starcia żydowskich powstańców z oddziałami niemieckimi w kwietniu 1943 roku. Również dzięki staraniom CKŻ-u, już w 1948 roku obok pierwszego pomnika odsłonięto drugi – ten, przy którym dziś najczęściej spotykamy się, aby upamiętnić powstańców i ofiary Holokaustu. Choć już nie tak licznie, bo w odsłonięciu pomnika uczestniczyło blisko 20 tysięcy osób, w tym ponad 12 tysięcy ocalałych Żydów przybyłych z całego świata.

Imponująca bryła pomnika, wykonanego przez ocalałego z Zagłady Nathana Rapoporta według projektu Leona Marka Suzina, składa się odlewanej z brązu rzeźby mężczyzn, kobiet i dzieci zatytułowanej „Walka” oraz kamiennego postumentu i muru, w którym rzeźbę umieszczono. Sam rzeźbiarz mówił, że „forma pomnika nawiązuje zarówno do murów getta warszawskiego, jak i do Ściany Płaczu w Jerozolimie. Jednocześnie przypomina ona nagrobek, pod którym składane są kwiaty, wieńce i – wedle tradycji żydowskiej – małe kamyki, oznaczające pamięć”. Jak podają niektóre źródła, kamień użyty do budowy pomnika to labradoryt skandynawski przywieziony ze Szwecji. To Adolf Hitler miał zlecić dostarczenie stamtąd kamienia do każdej ze stolic Europy, które zamierzał podbić, oczywiście również do Warszaw. Z kamienia miały być budowane pomniki zwycięstwa, ale ponieważ na szczęście taki pomnik nigdy w Warszawie nie powstał, po wojnie kamień wykorzystano na budowę pomnika innego zwycięstwa – moralnego. Odwagi, poświęcenia i hartu ducha nad brutalną siłą i okrucieństwem.

Dlaczego pomnik wymagał renowacji, najlepiej pokazują zdjęcia:

Prace konserwacyjne wymagały rozłożenia pomnika na części i m.in. oczyszczenia i zabezpieczenia przed dalszym niszczeniem wszystkich jego elementów:

Na koniec: ekipa osób, które w ten projekt włożyły najwięcej pracy i serca, i kilka zdjęć pomnika po zakończeniu renowacji: