Nauka języka jidysz
Jednym z pierwszych, ale kontynuowanych do tej pory, przedsięwzięć Fundację Shalom jest organizacja lektoratów języka jidysz (od 2000 roku) oraz Letniego Międzynarodowego Seminariów Języka i Kultury Jidysz (od 2002 roku).
Kursy języka jidysz prowadzone są na kilku poziomach zaawansowania w Warszawie i w Łodzi. Co roku można zapisać się do grupy początkującej lub kontynuować naukę na wyższym poziomie.
Początkowo Seminarium było organizowane w Śródborowie, a od czasu, gdy Centrum Kultury Jidysz zyskało swoją siedzibę, odbywają się one w Warszawie. Co roku w Seminarium bierze udział około pięćdziesięciu studentów z całego świata: z Polski, Niemiec, Węgier, Ukrainy, Belgii, Szwecji, Szwajcarii ale też m.in. z Australii, Argentyny, USA czy Japonii. W 2021 roku odbyło się też pierwsze zimowe seminarium jidysz.
Jidysz od zawsze był ważny dla Gołdy Tencer, założycielki Fundacji Shalom i organizatorki Seminarium. – Jidysz to ‘mame loszn’, czyli język matki – podkreśla Gołda Tencer. – W tym języku powstały wielkie dzieła literatury. My kultywujemy tradycję naszych przodków, przekazując ją dalej, następnym pokoleniom, które będą mogły poznawać bogatą jidyszową kulturę. Jidysz był również językiem tych, którzy zginęli w czasie wojny. Nie możemy pozwolić sobie, by o nich zapomnieć i by zapomnieć o tym, co po sobie zostawili. Na naszym Seminarium ten język żyje na warsztatach, wykładach, zajęciach teatralnych, ćwiczeniach konwersacyjnych oraz podczas uroczystych Szabatów. Przywracamy go Warszawie.
Kursy języka jidysz w Warszawie i Łodzi oraz Międzynarodowe Letnie Seminarium Języka i Kultury Jidysz są współfinansowane przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Festiwal Kultury Żydowskiej Warszawa Singera
Festiwal Warszawa Singera jest jednym z najważniejszych wydarzeń artystycznych w Polsce, ukazujących kulturę żydowską w szerokim kontekście kultury polskiej i światowej. To święto muzyki, teatru, literatury i sztuk wizualnych, które za sprawą Gołdy Tencer i Fundacji Shalom odbywa się nieprzerwanie od 2004 roku.Festiwal ma za zadanie promować kulturę żydowską na wysokim poziomie artystycznym – zarówno w jej tradycyjnym wymiarze, jak i w nowoczesnej odsłonie. Dlatego do udziału w festiwalu zapraszani są zarówno twórcy z dużym dorobkiem artystycznym, jak i młodzi artyści zafascynowani bogactwem kultury żydowskiej i przetwarzający ją w nowoczesnych projektach. Na festiwalowe dni do stolicy Polski przyjeżdżają najznakomitsi przedstawiciele kultury żydowskiej z całego świata: z Izraela, Stanów Zjednoczonych, Szwecji, Holandii, Francji, Belgii, Kanady, Danii czy Węgier. Festiwal przywołuje też pamięć i minionym świecie. Na placu grzybowskim i ulicy Próżnej słychać gwar rozmów, do tańca przygrywa muzyka klezmerska, a w powietrzu unosi się zapach gałki muszkatołowej, goździków i miodu. Kultura jidysz powraca w przedwojennych filmach i współczesnych spektaklach, w warsztatach wycinanki żydowskiej, ceramiki i kaligrafii hebrajskiej. Można tu poczuć klimat przedwojennej Warszawy: ma się wrażenie, że trwa tu ustawiczne święto (Isaac Bashevic Singer, „Urząd mojego ojca”), a wielu pewnie chciałoby zatrzymać ten wyjątkowy nastrój na dłużej.
Obok przywoływania pamięci o zaginionym świecie, o kulturze i tradycji żydowskiej, które przez wiele wieków rozwijały się w Polsce, obok prezentacji nowoczesnych dokonań artystycznych, festiwal pełni ogromną rolę w inspirowaniu artystów, sprzyja tworzeniu nowej, współczesnej sztuki. Dzięki temu powstają nowe utwory, adaptacje sceniczne i małe formy teatralne, a także projekty muzyczne. Goście biorą też udział w sesji naukowej, w licznych wykładach i spotkaniach autorskich.
Festiwal jest okazją do zaprezentowania, że pomimo tragicznych doświadczeń Holokaustu, kultura żydowska nadal się rozwija, a artyści ją reprezentujący mają coraz nowsze, niezwykle interesujące propozycje dla szerokiego grona odbiorców. Dzięki różnorodnym formom wyrazu, które wykorzystują polscy i zagraniczni artyści, do Warszawy powraca zaginiony świat polskich Żydów. Festiwal Warszawa Singera jest najlepszym dowodem na to, że kultura żydowska jest wciąż żywa i niezwykle bogata.
I ciągle widzę Ich twarze…
18 kwietnia 1996 roku wystawa „I ciągle widzę ich twarze…” miała swoją premierę w warszawskiej Zachęcie. Od tego czasu niezwykła ekspozycja przygotowana przez Fundację Shalom podróżuje po świecie.
Kiedy w 1994 roku Gołda Tencer, Dyrektor Generalny Fundacji, zaapelowała o nadsyłanie zdjęć Żydów polskich, nie spodziewała się tak licznego odzewu. Z wielkich miast, małych miasteczek i wsi, często pożółkłe, z zagiętymi rogami, przechowywane na strychach i wydobyte ukradkiem spod gruzów, spływały setki starych fotografii.
Nazywała się Taube albo Tauber, a może Tauberg. Nazwisko zapamiętałem z opowiadań matki. – pisał w liście mieszkaniec Lublina. Na pierwszym planie sepiowej fotografii stoi młoda uśmiechnięta kobieta. Przytula zawinięte w chustę, śpiące niemowlę; za rękę trzyma małą dziewczynkę w białej sukience i koralach. Towarzyszy jej jeszcze czworo skromnie ubranych, trochę starszych dzieci. Rodzina pozuje na tle domu. Zdjęcie zrobił zapewne, wkrótce po narodzeniu najmłodszego potomka (między 1934 a 1937 r.), szczęśliwy ojciec rodziny. Nie wiadomo, co się później z nimi stało…
W 50 lat po Holokauście, dzięki zaangażowaniu polskich rodzin i Żydów udało się przywrócić pamięć o nieobecnych. Spośród ponad 9000 zdjęć, wybrano kilkaset, które złożyły się na wystawę „I ciągle widzę ich twarze…” Od tego czasu ekspozycja podróżuje po całym świecie. Była prezentowana w blisko 50 muzeach, m.in. w Los Angeles, Meksyku, Jerozolimie, San Jose, St. Petersburgu, Hamburgu, Paryżu, Londynie, Madrycie, Wilnie, Buenos Aires, Porto, Grenoble, Lyonie i Toronto. Wszędzie odbierana równie ciepło, przywraca zapomniany świat i historię Żydów polskich. O jej randze może świadczyć fakt, że entuzjastyczne recenzje nowojorskiej edycji dwukrotnie zamieścił „The New York Times”, a czas trwania wystawy został wydłużony aż sześciokrotnie (zamiast miesiąca ekspozycja była prezentowana przez pół roku).
Wystawa jest wyjątkowa także poprzez swój uniwersalizm. Fotografie Żydów polskich są chętnie oglądane nie tylko przez osoby odwiedzające muzea europejskich stolic, ale również mieszkańców niewielkich miejscowości takich jak Tykocin czy Szamotuły. Dzieje się tak dlatego, że wszyscy ciągle widzimy Ich twarze i ciągle słyszymy Ich głosy….
- Otwarcie wystawy w Warszawie, Galeria Sztuki Współczesnej “Zachęta”, 18 kwietnia 1996
- Otwarcie wystawy w Krakowie, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, 12 lipca 1996
- Otwarcie wystawy we Frankfurcie nad Menem, Jüdisches Museum, 26 stycznia 1997
- Otwarcie wystawy w Łodzi, Muzeum Historii Miasta Łodzi, 26 maja 1997
- Otwarcie wystawy w Los Angeles, The Simon Wiesenthal Center Museum of Tolerance, 12 listopada 1997
- Otwarcie wystawy w Paryżu, Memorial Du Martyr Juif Inconnu, 8 kwietnia 1998
- Otwarcie wystawy w Detroit, Holocaust Memorial Center, 10 maja, 1998
- Otwarcie wystawy w Meksyku, Museum San Ildefonso, 24 czerwca, 1998
- Otwarcie wystawy w Jerozolimie, Yad Vashem, 1 lipca 1998
- Otwarcie wystawy w Chicago, The Polish Museum of America, 28 stycznia 1999
- Otwarcie wystawy w Monachium, Müncher Rathauses, 7 lutego 1999
- Otwarcie wystawy w Saint Petersburgu, Florida Holocaust Museum, 25 kwietnia 1999
- Otwarcie wystawy w Hamburgu, Die Neue Gesellschaft, 26 maja 1999;
- Otwarcie wystawy w Bostonie, Boston University Hillel, 13 września 1999;
- Otwarcie wystawy w Poznaniu, Galeria “U Jezuitów”, 21 lutego 2000
- Otwarcie wystawy w Lancaster, Franklin and Marshall College, 25 stycznia 2001
- Otwarcie wystawy w St. Petersburgu, The Exhibition Centre of the St. Petersburg’s Artists Association, 15 maja 2001
- Otwarcie wystawy w Brukseli, Musee Juif de Belgique, 25 października 2001
- Otwarcie wystawy w Pradze, Galerie Novoměstkó Radnice, 6 stycznia 2002
- Otwarcie wystawy w Hadze, Raadzaal van de gemeente Den Haag / Council Room (Raadzaal) of the City Hall, The Hague, 25 kwietnia 2003
- Otwarcie wystawy w San Jose, Kostaryka, El Museo de Los Ninos, 29 kwietnia 2003
- Otwarcie wystawy w Wilnie, Valstybinis Vilniaus Gaono Żydų muziejus / The Vilna Gaon Jewish State Museum, 22 września 2003
- Otwarcie wystawy w Buenos Aires, Casa de la Cultura del Gobierno de la Ciudad de Buenos Aires, 9 października 2003
- Otwarcie wystawy w Montrealu, Ratusz, Sala Główna – Hôtel de Ville, 5 listopada 2003
- Otwarcie wystawy w Toronto, Allen Lambert Galleria, BCE Place, 1 września 2004
- Otwarcie wystawy w Aix-les-Bains, Casino Grand Cercle, 4 listopada 2004
- Otwarcie wystawy w Lyonie, Merostwo 3-go arrondissement, 20 stycznia 2005
- Otwarcie wystawy w Grénoble, Ancien Musée, 3 luty 2005
- Otwarcie wystawy w Warszawie, Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, 5 września 2006
- Otwarcie wystawy w Nowym Jorku, Yeshiva University Museum, 1 marca 2007
- Otwarcie wystawy w Świeciu, Zamek krzyżacki, 12 maja 2007
- Otwarcie wystawy w Gdańsku, Nowa Synagoga w Gdańsku Wrzeszczu, 22 lipca 2007
- Otwarcie wystawy w Londynie, London City Hall, 14 stycznia 2008
- Otwarcie wystawy w Sieradzu, Dom Katolicki Parafii Wszystkich Świętych, 16 stycznia 2009
- Otwarcie wystawy w Opolu, Filharmonia Opolska im. J. Elsnera, 7 maja 2009
- Otwarcie wystawy w Krakowie, Synagoga Wysoka, 28 czerwca 2009
- Otwarcie wystawy w Krakowie, Opera Krakowska, 27 stycznia 2010
- Otwarcie wystawy w Zielonej Górze, Muzeum Ziemi Lubuskiej, 26 stycznia 2011
- Otwarcie wystawy w Koszalinie, Muzeum w Koszalinie, 18 kwietnia 2011
- Otwarcie wystawy w Tykocinie, Muzeum w Tykocinie, 19 maja 2011
- Otwarcie wystawy w Bytomiu, Muzeum Górnośląskie, 5 października 2011
- Otwarcie wystawy w Madrycie, Palacio de Canete (Sefarad-Israel), 19 stycznia 2012
- Otwarcie wystawy w Szamotułach, Muzeum Zamek Górków, 26 stycznia 2012
- Otwarcie wystawy w Radomiu, Muzeum im. Jacka Malczewskiego, oddział, Muzeu Sztum Sztuki Współczesnej, 18 kwietnia 2012
- Otwarcie wystawy w Porto, Centro Português de Fotografia, 22 kwietnia 2012
- Otwarcie wystawy w Mursji (Hiszpania), Universidad de Murcia, 10 września 2012
- Otwarcie wystawy we Włodawie, Mała Synagoga, 5 października 2012
- Otwarcie wystawy w Białymstoku, Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki, 6 marca 2013
- Otwarcie wystawy w Bytowie, Muzeum Zachodniokaszubskie, 24 maja 2013
- Otwarcie wystawy w Barcelonie, Muzeum Historii Katalonii, 19 czerwca 2013
- Otwarcie wystawy w Płocku, Muzeum Żydów Mazowieckich, 5 grudnia 2013
- Otwarcie wystawy w Castelló d’Empúries (Katalonia), Katedra Castelló d’Empúries, 11 października 2014 [Wersja wystawy powstała dzięki wsparciu finansowemu Instytutu Adama Mickiewicza (www.iam.pl)]
- Otwarcie wystawy w Warszawie, Teatr Żydowski w Warszawie, 26 października 2014;
- Otwarcie wystawy w Kielcach, Instytut Kultury Spotkania i Dialogu Stowarzyszenia im. Jana Karskiego, 24 kwietnia 2015
- Otwarcie wystawy w La Seu d’Urgell (Katalonia), hotel Parador de La Seu d’Urgell, 23 czerwca 2015. [Wersja wystawy powstała dzięki wsparciu finansowemu Instytutu Adama Mickiewicza (www.iam.pl)]
- Otwarcie wystawy w Calonge (Katalonia), Capella del Carme na Costa Brava, 30 października 2015, [Wersja wystawy powstała dzięki wsparciu finansowemu Instytutu Adama Mickiewicza (www.iam.pl)]
- Otwarcie wystawy w Gironie (Katalonia), Museum of Jewish History, 27 stycznia 2016 [Wersja wystawy powstała dzięki wsparciu finansowemu Instytutu Adama Mickiewicza (www.iam.pl)]
- Otwarcie wystawy w Ostrowie Wielkopolskim, Forum Synagoga, 14 grudnia 2016
- Otwarcie wystawy w Warszawie, w Klubie Dowództwa Garnizonu Warszawa, 16 marca 2017
- Otwarcie wystawy w Krakowie, „7@nite. Synagogi Nocą 2017”, 27 maja 2017
- Otwarcie wystawy w Łodzi, Archikatedra Św. Stanisława Kostki, 28 sierpnia 2019
Wystawa fotografii Żydów polskich „I ciągle widzę ich twarze…” lubi podróżować! Zaproś ją do siebie.
Chcesz gościć wystawę? Przeczytaj niezbędnik, a jeśli nadal masz pytania, napisz do nas.
1) Co powinien wiedzieć o wystawie gospodarz, żeby ekspozycja dobrze się u niego czuła?
Powinien znać tematykę wystawy, mieć dobre chęci i co najmniej 200-300 m2 wolnej powierzchni.
2) Czy wystawy nie męczą ciągłe podróże?
Wręcz przeciwnie! Wystawa lubi podróżować, łatwo nawiązuje kontakt z ludźmi w miastach i miasteczkach, i chętnie odwiedzi miejsca, w których jeszcze nie była.
3) Czy wystawa zna języki obce? I jak sobie radzi poza granicami kraju?
Fotografie Żydów polskich zwiedziły już ponad 50 miejsc. Były w Nowym Jorku, Porto, Meksyku, Jerozolimie, San Jose, St. Petersburgu, Hamburgu, Paryżu, Londynie, Madrycie, Wilnie, Buenos Aires, Porto, Grenoble, Lyonie i Toronto. Ekspozycja mówi po polsku, angielsku i hiszpańsku.
4) Ile waży wystawa?
Różnie. Kiedy podróżuje samolotem i spakowana jest w duże drewniane skrzynie, to ok. 700 kg. O połowę mniej, jeśli podróżuje transportem lądowym, wówczas panele zapakowane są w folię.
5) Jak długo trwa montaż ekspozycji?
Ekspozycja składa się z mniejszych i większych paneli: są 4 panele informacyjne w ramkach (90×120 cm), 88 paneli konstrukcyjnych (50 sztuk o wymiarach 140×30 cm i 38 sztuk o wymiarach 90×70 cm), a także 1090 łączników do paneli. sztuk). Montaż całej wystawy trwa zazwyczaj 2 dni. Nad pracami czuwa architekt, który będzie potrzebował dwóch pomocników. Demontażu dokonujecie Państwo samodzielnie, zgodnie z naszymi zaleceniami.
6) Ile kosztuje wypożyczenie wystawy?
Fundacja nie pobiera opłaty za wypożyczenie wystawy. Gospodarz zobowiązany jest do pokrycia jedynie kosztów związanych z jej organizacją. Szczegóły tutaj.
Szczegóły:
Organizator zobowiązany jest do:
1. pokrycia wynagrodzenia projektanta wystawy 3000 PLN netto oraz kosztów jego przejazdu i zakwaterowania;
2. zapewnienia projektora i odtwarzaczy DVD i CD, ekranu oraz szklanej gablotki na przedmioty z getta na czas prezentacji wystawy
3. wydrukowania i wysłania zaproszeń na wystawę oraz ewentualnie plakatów informacyjnych po zaakceptowaniu projektów przez Fundację Shalom;
4. oświetlenia wystawy;
5. zorganizowania oficjalnego otwarcia wystawy;
6. wynajęcia sal wystawowych wraz z obsługą (dozór sal) w ustalonym terminie;
7. montażu i demontażu wystawy;
8. transportu ekspozycji z siedziby Fundacji Shalom (Warszawa) do miejsca ekspozycji
i z miejsca ekspozycji do siedziby Fundacji Shalom (Warszawa) lub innego wskazanego przez Fundację Shalom miasta po zakończeniu ekspozycji.
9. nagłośnienia sali przez cały czas trwania ekspozycji (podkład muzyczny dostarczy Fundacja Shalom);
10. zorganizowania serwisu fotograficznego i, jeśli to możliwe, rejestracji wernisażu;
11. ubezpieczenia wystawy na czas montażu, ekspozycji, demontażu i transportu;
12. adaptacji pomieszczeń wystawienniczych oraz wykonania elementów konstrukcyjnych umożliwiających montaż wystawy w miejscu wskazanym przez Organizatora;
Kwartalnik „Cwiszn”
Kwartalnik „Cwiszn” narodził się z potrzeby odświeżenia oblicza kultury jidysz w Polsce. Pierwszy, podwójny numer ukazał się wiosną 2010 roku. Pismo, wpisując się w tytułową przestrzeń „pomiędzy” (jid. „cwiszn”), pokazuje związki między kulturą jidysz a kulturą polską, pomiędzy różnymi okresami historycznymi i dziedzinami sztuki.
Chcemy mediować między dawną a współczesną kulturą, między kulturą przed Zagładą i kulturą po Zagładzie, przed Marcem i po Marcu ’68, ale także – może przede wszystkim – między kulturą jidysz a kulturą polską – deklarowała we wstępie do pierwszego numeru, redaktor naczelna Karolina Szymaniak.
Na łamach „Cwiszn” podejmowana jest nie tylko tematyka pamięci i ochrony dziedzictwa, lecz także kwestie dotyczące współczesnej kultury polskiej. Twórcy czasopisma przewartościowują archaiczne poglądy, proponują innowacyjne sposoby interpretacji oraz rewizji stereotypów związanych z kulturą żydowską. Dzięki skutecznej linii programowej redaktorom „Cwiszn” udało się wtłoczyć w „kulturowy krwiobieg” teksty, które skazane były na zapomnienie.
Każdy numer poświęcony jest jednemu tematowi związanemu z językiem i kulturą jidysz, którego różne aspekty przedstawiane są w poszczególnych działach pisma, takich jak: archiwum, historia, kultura, literatura, czy język. Nie brakuje również informacji o aktualnych wydarzeniach i publikacjach związanych z profilem pisma.
Gołda Tencer, wydawca kwartalnika, napisała: Jestem przekonana, że to pismo ma szansę stać się zupełnie nowym, świeżym głosem w polskim dyskursie na temat kultury jidysz. Można z całą stanowczością stwierdzić, że to życzenie się spełniło. Dzięki „Cwiszn” na naszych oczach odradza się Jidyszland – kultura żydowska wzbogacona o wielokulturowość, nowoczesne trendy i tradycję.
Ostatni numer ukazał się wiosną 2015 r.
Konkurs Historyczny
Konkurs „Historia i kultura Żydów polskich” dla uczniów szkół średnich został ogłoszony w 50. rocznicę powstania w Getcie Warszawskim, w 1993 roku. Od tego czasu jest odbywa się cyklicznie, co 2 lata. Konkurs organizowany jest pod honorowym patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej i pod patronatem naukowym Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz Żydowskiego Instytutu Historycznego. Przy organizacji konkursu współpracuje również Ministerstwo Edukacji Izraela. Nad organizacją i przebiegiem konkursu czuwa Komitet Organizacyjny, któremu przewodniczy dr hab. Jolanta Żyndul (wcześniej prof. Feliks Tych oraz prof. Marcin Kula).
Każdej kolejnej edycji towarzyszył wzrost zainteresowania młodzieży konkursem, co dawało swój wyraz w stale rosnącej liczbie uczestników. Do tej pory w konkursie wzięło udział ponad 20 tys. uczniów.
Najlepsi uczestnicy konkursu mają szansę dostać się bez egzaminu na wybrane kierunki na Uniwersytecie Warszawskim (m. in. historia, filologia polska, orientalistyka (hebraistyka), dziennikarstwo i nauki społeczne) oraz Uniwersytecie Jagiellońskim (Instytut Judaistyki). W 2018 roku również Katedra Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego zaproponowała wolny wstęp na studia laureatom konkursu.
Laureaci pierwszych miejsc mają okazję wyjechać na tygodniowy pobyt w Izraelu. W 2015 roku otrzymaliśmy obszerną relację z jednej z takich podróży, zachęcamy więc do jej obejrzenia: RELACJA Z PODRÓŻY do Izraela uczestników XI edycji konkursu.
Ze względu na ogromne zainteresowanie młodzieży konkursem, organizatorzy postanowili rozszerzyć jego zasięg. Stąd w 2001 roku, równocześnie z V edycją konkursu dla uczniów szkół średnich odbyła się I edycja konkursu dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów „Na wspólnej ziemi”, któremu przewodzili dr Eleonora Bergman i prof. Paweł Śpiewak.
Wielu spośród uczestników obu konkursów pozostaje wiernym swoim zainteresowaniom i poświęca się badaniu wspólnej polsko-żydowskiej historii – wśród laureatów znajdują się m.in. doktoranci Uniwersytetu Warszawskiego i profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Niezależnie jednak od swoich wyborów zawodowych stają się oni wolnymi od uprzedzeń, świadomymi obywatelami nowego, otwartego społeczeństwa.
W roku szkolnym 2017/2018 odbywa się XIII edycja konkursu dla uczniów szkół średnich „Historia i kultura Żydów polskich” oraz IX edycja konkursu dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów „Na wspólnej ziemi”.
Konkurs „Historia i kultura Żydów polskich” dla uczniów szkół średnich został ogłoszony w 50. rocznicę powstania w Getcie Warszawskim, w 1993 roku. Od tego czasu jest odbywa się cyklicznie, co 2 lata. Konkurs organizowany jest pod honorowym patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej i pod patronatem naukowym Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz Żydowskiego Instytutu Historycznego. Przy organizacji konkursu współpracuje również Ministerstwo Edukacji Izraela. Nad organizacją i przebiegiem konkursu czuwa Komitet Organizacyjny, któremu przewodniczy dr hab. Jolanta Żyndul (wcześniej prof. Feliks Tych oraz prof. Marcin Kula).
Każdej kolejnej edycji towarzyszył wzrost zainteresowania młodzieży konkursem, co dawało swój wyraz w stale rosnącej liczbie uczestników. Do tej pory w konkursie wzięło udział ponad 20 tys. uczniów.
Najlepsi uczestnicy konkursu mają szansę dostać się bez egzaminu na wybrane kierunki na Uniwersytecie Warszawskim (m. in. historia, filologia polska, orientalistyka (hebraistyka), dziennikarstwo i nauki społeczne) oraz Uniwersytecie Jagiellońskim (Instytut Judaistyki). W 2018 roku również Katedra Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego zaproponowała wolny wstęp na studia laureatom konkursu.
Laureaci pierwszych miejsc mają okazję wyjechać na tygodniowy pobyt w Izraelu. W 2015 roku otrzymaliśmy obszerną relację z jednej z takich podróży, zachęcamy więc do jej obejrzenia: RELACJA Z PODRÓŻY do Izraela uczestników XI edycji konkursu.
Ze względu na ogromne zainteresowanie młodzieży konkursem, organizatorzy postanowili rozszerzyć jego zasięg. Stąd w 2001 roku, równocześnie z V edycją konkursu dla uczniów szkół średnich odbyła się I edycja konkursu dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów „Na wspólnej ziemi”, któremu przewodzili dr Eleonora Bergman i prof. Paweł Śpiewak.
Wielu spośród uczestników obu konkursów pozostaje wiernym swoim zainteresowaniom i poświęca się badaniu wspólnej polsko-żydowskiej historii – wśród laureatów znajdują się m.in. doktoranci Uniwersytetu Warszawskiego i profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Niezależnie jednak od swoich wyborów zawodowych stają się oni wolnymi od uprzedzeń, świadomymi obywatelami nowego, otwartego społeczeństwa.
W roku szkolnym 2017/2018 odbywa się XIII edycja konkursu dla uczniów szkół średnich „Historia i kultura Żydów polskich” oraz IX edycja konkursu dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów „Na wspólnej ziemi”.
W roku szkolnym 2017/2018 Fundacja Shalom organizuje kolejną, trzynastą edycję konkursu dla szkół ponadgimnazjalnych „Historia i kultura Żydów polskich”.
Przewodnictwo nad jury konkursowym bieżącej edycji objęła dr hab. Jolanta Żyndul.
Dla laureatów oraz przygotowujących ich nauczycieli przewidujemy atrakcyjne nagrody rzeczowe. Jak w poprzednich edycjach, dla laureatów – maturzystów staramy się o wolny wstęp na wybrane kierunki studiów na Uniwersytecie Warszawskim. Nasi laureaci już teraz mają zapewniony wstęp na wydział judaistyki w Instytucie Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, na wydział filologii polskiej oraz historyczny Uniwersytetu Warszawskiego (kierunki: Historia i kultura Żydów oraz maksymalna liczba punktów z dodatkowego przedmiotu obowiązkowego w rekrutacji na kierunek Historia) oraz indeksy w Katedrze Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Udział w konkursie jest równoznaczny z akceptacją jego regulaminu,
dlatego zapraszamy do zapoznania się z regulaminem konkursu:
Regulamin_konkurs_dla_szkol_srednich_XIII_edycja
Informacji dotyczących konkursu udzielamy w biurze Fundacji Shalom, ul. Senatorska 35, 00-099 Warszawa. tel. (22) 620 30 36, 620 30 37; e-mail: shalom@shalom.org.pl.
Termin nadsyłania prac: 19 marca 2018.
Dofinansowano ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny
Patronat honorowy:
Patronat naukowy:
oraz
Katedra Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego
Patronat medialny:
Partner:
Lista finalistów
Nazwiska finalistów podajemy w kolejności alfabetycznej:
Apostołowicz Julia, VII LO im. Józefa Wybickiego w Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 7, Gdańsk
Apostołowicz Wojciech, Uniwersyteckie Katolickie LO im. Św. Jadwigi Królowej, Tczew
Balczarek Roman, II Liceum Ogólnokształcącego im. S. Staszica, Tarnowskie Góry
Błaziak Weronika, I LO im. Stefana Czarnieckiego, Chełm
Bogusz Agata, LO im. Joachima Lelewela, Żelechów
Chajduła Szymon, IV LO im. K. K. Baczyńskiego, Olkusz
Chrząszcz Natalia, I LO im. J. Słowackiego, Skarżysko-Kamienna
Cieplak Mateusz, Zespół Szkół nr 1im. St. Staszica, III LO, Kutno
Ciesielska Weronika, Zespół Szkół w Strzelnie
Czech Klaudia, LO im. Królowej Elżbiety z Pilczy, Pilica
Dixa Joanna, III LO im. C.K. Norwida, Konin
Fajfer Kazimierz, V LO im. Augusta Witkowskiego, Kraków
Fila Monika, Zespół Szkół nr 2, Nowy Dwór Gdański
Gierkowska Katarzyna, Państwowe Liceum Sztuk Plas, tycznych, Kościelec
Gotowska Aleksandra, II LO im. Marii Konopnickiej, Inowrocław
Gruzdowski Jakub, LO w Zespole Szkół Budowlanych, Braniewo
Gryń Karolina, LO im. Jana Pawła II Sióstr Prezentek, Rzeszów
Grzebak Julia, I LO im. 14 Pułku Powstańców Śląskich, Wodzisław Śląski
Gurbisz Agnieszka, Zespół Szkół Ogólnokszt. Im. Armii Krajowej VI LO z oddz. Integracyjnymi, Bielsko-Biała
Horbacz Jakub, LO nr XII im. B. Chrobrego, Wrocław
Jędrusiak Danuta, XII LO im. B. Chrobrego, Wrocław
Jurczyńska Ewelina, Zespół Szkół nr 1 im. Władysława Grabskiego, Lublin
Kaleta Ewa, V LO im. Augusta Witkowskiego, Kraków
Kawecka Julia, I LO im. Stefana Czarnieckiego, Chełm
Kądziołka Aleksandra, Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Św. M.M. Kolbego, Szczecin
Kocioł Patrycja, III LO im. C.K. Norwida, Konin
Koniec Klaudia, LO im. Królowej Elżbiety z Pilczy, Pilica
Kotowska Julia, XII LO im. B. Chrobrego, Wrocław
Kotynia Marta, III LO im. Kazimierza Kosińskiego w Kłobucku
Kudła Anita, LO im. T. Kościuszki, Lubaczów
Kurczyński Filip, XIII LO, Szczecin
Kurpios Nina, LO im. Jana Pawła II, Gołdap
Lisek Katarzyna, IX LO, im. C.K. Norwida, Częstochowa
Łukawska Anna, XI LO im. M. Dąbrowskiej, Kraków
Łyżwińska Karina, II LO im. Mieszka I, Szczecin
Majer Paweł, Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 2 „Mechanik”, Racibórz
Marosz Aniela, Zespół Szkół Licealnych LO im. J. Piłsudskiego, Ustrzyki Dolne
Miarecka Wiktoria, Zespół Szkół nr 1 im. Karola Adamieckiego, Sanok
Michalak Daniel, Katolickie LO im. O. Anastazego Pankiewicza, Łódź
Mieszkalski Mikołaj, Niepubliczna LO Akademia High School, Warszawa
Mróz Amelia, Gdańsk
Podsiadło Agnieszka, II LO im. M Skłodowskiej-Curie, Gorzów Wielkopolski
Przygórzewska Julia, LO im. Jana Pawła II Sióstr Prezentek, Rzeszów
Rękawek Filip, Katolickie LO im. C.K. Norwida, Garwolin
Ropka Martyna, IV LO im. K. K. Baczyńskiego, Olkusz
Rybka Zuzanna, XIII LO, Szczecin
Rychter Zuzanna, II LO im. Mieszka I, Szczecin
Samek Wiktor, II LO im. Jana Śniadeckiego, Kielce
Siarkowska Aleksandra, I LO im. Stefana Czarnieckiego, Chełm
Skibińska Agata, XII LO im. B. Chrobrego, Wrocław
Słabońska Emilia, IX LO im. C.K. Norwida, Częstochowa
Sojka Patrycja, Zespół Szkół im. J. Tuwima, Bielsko-Biała
Sołtysik Izabela, I LO im. S Sempołowskiej, Tarnowskie Góry
Staniec Anna, IX LO im. C.K. Norwida, Częstochowa
Stefaniak Agnieszka, IV LO im. K. K. Baczyńskiego, Olkusz
Stolecka Anna, LO im. Św. Marii Magdaleny, Poznań
Strzelińska Klaudia, Zespół Szkół w Strzelnie
Szymczak Weronika, III LO im. C.K. Norwida, Konin
Tomaszek Aleksandra, LXII LO Mistrzostwa Sportowego im. Gen. Broni W. Andersa, Warszawa
Walczuk Dawid, I LO im. Stefana Czarnieckiego, Chełm
Waleszczyński Maciej, I LO im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Kętrzyn
Węgrzyn Maria, LXXXI LO im. A. Fredry, Warszawa
Woźniak Filip, II LO im. Stefana Żeromskiego, Sieradz
Woźniak Patrycja, I LO im. Stefana Czarnieckiego, Chełm
Wójcik Sebastian, VII LO im. Józefa Wybickiego w Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 7, Gdańsk
Wróblewska Zuzanna, I LO im. Powstańców Wlkp, Wągrowiec
Wysokińska Aleksandra, I LO im. Stefana Czarnieckiego, Chełm
Zatorska Zuzanna, III LO im. M. Kopernika, Kalisz
Ziółek Bartłomiej, AZSO Nr 2 III LO im. S. Batorego, Chorzów
Zychska Aleksandra, VII LO im. Józefa Wybickiego w Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 7, Gdańsk
Egzaminy będą odbywać się przed czterema komisjami jednocześnie. Aby sprawdzić, przed którą komisją i na która godzinę został zaplanowany Państwa egzamin, należy znaleźć swoje nazwisko na jednej z czterech list dostępnych po kliknięciu w link:
Ponieważ podany czas egzaminu jest tylko orientacyjny, prosimy, aby uwzględnili Państwo możliwość przesunięcia godziny Państwa egzaminu. Zachęcamy do przybycia nieco wcześniej.
Egzaminy będą odbywać się w siedzibie Teatru Żydowskiego w Warszawie, przy ul. Senatorskiej 35.
Najdogodniejszy dojazd metrem – do stacji Ratusz-Arsenał.
W roku szkolnym 2017/2018 Fundacja Shalom organizuje kolejną, dziewiątą edycję konkursu dla szkół podstawowych i gimnazjów „Na wspólnej ziemi”.
Przewodnictwo nad jury konkursowym bieżącej edycji objął prof. Paweł Śpiewak, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma.
Wszyscy uczniowie, których prace zostaną nagrodzone i wyróżnione w konkursie uzyskują tytuł laureata konkursu ogólnopolskiego, co daje szansę przeliczenia udziału w konkursie na punkty w rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych.
Uwaga: Przeliczenie udziału w konkursie na punkty nie odbywa się automatycznie i jest uzależnione od decyzji poszczególnych kuratoriów. Aby konkurs „Na wspólnej ziemi” znalazł się w wykazie zawodów, wiedzy, artystycznych i sportowych Dyrektorzy szkół powinni zgłosić do kuratorów wniosek o jego wpisanie, co umożliwi uczniom – laureatom konkursu uzyskanie punktów w procesie rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych/ponadpodstawowych.
Kuratoria mają obowiązek ogłosić wykaz zawodów, wiedzy, artystycznych i sportowych do końca lutego 2018 roku.
Udział w konkursie jest równoznaczny z akceptacją jego regulaminu,
dlatego zapraszamy do zapoznania się z regulaminem konkursu:
Regulamin_szkoly_podst_gimn_IX_edycja
Informacji dotyczących konkursu udzielamy w biurze Fundacji Shalom, ul. Senatorska 35, 00-099 Warszawa. tel. (22) 620 30 36, 620 30 37; e-mail: shalom@shalom.org.pl.
Termin nadsyłania prac: 19 marca 2018.
Dofinansowano ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny
Patronat honorowy:
Patronat naukowy:
oraz
Katedra Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego
Patronat medialny:
Partner:
Lista finalistów
Białystok:
Eryk Prószyński – Społeczna SP nr 1 Społecznego Towarzystwa Oświatowego
Emilia Kozioł, Małgorzata Olesińska, Olga Sorkowska – SP nr 5 im. W. Broniewskiego
Bytom:
Agnieszka Kubik, Bartosz Łukasik, Adam Stefaniak, Joanna Krzymińska, Wiktoria Sarna, Sebastian Zimoląg – SP nr 46 im. Leona Kruczkowskiego
Kołobrzeg:
Natalia Brelik – SP nr 7
Mielec:
Amelia Dudek – SP nr 3 im. Wojska Polskiego
Nowy Korczyn:
Emilia Jasiak, Izabela Szymańska, Krzysztof Naporowski, Oliwier Pakuła, Olaf Piotrowski – Publiczna Szkoła Podstawowa
Tarnowskie Góry:
Marta Chomiak, Szymon Kłybuski – SP nr 15 im. Gwarków Tarnogórskich
Warszawa:
Julia Kwiatkowska, Amelia Kwiatkowska – SP nr 28 Sióstr Felicjanek
Żary:
Sara Gulińska – SP nr 1
Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu
Nielicznym udało się przeżyć koszmar Holokaustu, ginęli wszyscy bez wyjątku: mężczyźni, kobiety i dzieci. Liczba ofiar szacowana jest na 6 mln osób, z czego prawie połowa to polscy Żydzi. Zniszczone archiwa i konsekwentnie zacierane ślady uniemożliwiły dokładną ewidencję tych, którzy zginęli. Obóz Auschwitz-Birkenau był największym hitlerowskim obozem koncentracyjnym i miejscem zagłady Żydów w Polsce. Dla wielu stał się jednocześnie symbolem terroru i ludobójstwa. 1 listopada 2005 roku, rezolucją Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, został ustanowiony Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Datę obchodów wyznaczono na 27 stycznia, dzień wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau w 1945 roku.
Dzień Pamięci o Holokauście to wyzwanie, moralny nakaz: musimy zrobić wszystko, by już nigdy kart historii nie rozcinano nożem Kaina, a świat stał się domem dla ludzi. Zapalmy świece w oknach 27 stycznia wraz z rozpoczęciem szabatu. Niech płomień pamięci rozświetli nasze wspomnienia i myśli o tych, którzy odeszli. – napisała w zaproszeniu na pierwsze obchody Gołda Tencer, Dyrektor Generalny Fundacji Shalom.
Pamięć ofiar mordów, dokonanych przez hitlerowców podczas II wojny światowej, czczona jest przez Fundację od 2006 roku. Pod pomnikiem Bohaterów Getta składają kwiaty reprezentanci władz państwowych oraz organizacji społecznych i religijnych, a także harcerze i uczniowie. Przedstawiciele różnych wyznań i kościołów łączą się w modlitwie ekumenicznej za tych, którzy odeszli. Uroczystości odbywały się pod Honorowym Patronatem Prezydenta RP oraz Prezydenta m. st. Warszawy.
Oficjalnym uroczystościom towarzyszy część artystyczna, w której wystąpili dotychczas m.in. światowej sławy kantor Israel Rand oraz uznani aktorzy, tacy jak Krzysztof Gosztyła, Andrzej Seweryn, Zbigniew Zamachowski i Daniel Olbrychski, a także zespół Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich. W 2010 roku zaprezentowano fragmenty poematu Icchaka Kacenelsona „Pieśń o zamordowanym żydowskim narodzie”. Nieodłączną częścią obchodów jest akcja „Płomień Pamięci”. Fundacja Shalom apeluje o zapalenie świec w oknie każdego domu i wirtualnie na Facebooku: Światło pamięci przywraca życie, od nas dzisiaj zależy, by to światło nie zgasło.
Celebracja III Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu w 2008 roku miała wymiar szczególny. Niecodzienną instalacją „Lacrimoso” Jerzy Kalina oddał hołd pomordowanym. Pod bryłami lodu artysta umieścił zdjęcia z wystawy „I ciągle widzę ich twarze”. Spod topniejących tafli spoglądały oczy żydowskich rodzin.
Począwszy od 2011 roku wszystkie ofiary Shoah wspominane są w „Apelu Pamięci”. Imiona tych, którzy zginęli: bliskich, sąsiadów i znajomych odczytywane są na ulicy Próżnej. 26 i 27 stycznia na ulice Warszawy wyjeżdża, oznaczony Gwiazdą Dawida, zabytkowy tramwaj. Pusty pojazd ma przypominać mieszkańcom stolicy o żydowskich sąsiadach, którzy zginęli w obozach koncentracyjnych i gettach. Podczas corocznych obchodów przywołujemy pamięć pomordowanych w gettach i obozach, widzimy cienie tych, których już nie ma. Chcemy, aby Dzień Pamięci o Holokauście stał się dniem dającym nadzieję, że świat może stać się domem dla wszystkich ludzi, miejscem wolnym od nietolerancji i uprzedzeń.
Holokaust oczami dziecka
„Całe powstanie przeżyliśmy w bunkrze (…). Wreszcie Niemcy przekonani, że zabili już ostatniego Żyda w getcie, uspokoili się trochę, przestali tak węszyć i tropić. Pod osłoną nocy toczyło się nasze krecie życie, które w ciągu dnia zamierało. Z bunkra wyszłam po niemal 9 miesiącach. Była nas jeszcze czwórka: brat Rafał, bratowa Anka, najmłodszy brat 13-letni Yidl i ja. Cała czwórka to żywe trupy. Wyniesiono nas, nikt nie był w stanie stanąć na nogach. Zamieszkaliśmy w piwnicy spalonego domu. Niestety w kilka dni później zmarł mój braciszek, Rafał zginął złapany przez Niemców w styczniu 1944 roku. Wciąż zmieniałyśmy lokum, bo każde z czasem stawało się niebezpieczne…” wspomina piekło Holokaustu 7-letnia Hena Kuczer .
Długie miesiące spędzone pod ziemią, strach, upokorzenie, osamotnienie, rozłąka z najbliższymi, głód i niepewne jutro – tak wyglądała codzienność żydowskich dzieci podczas II wojny światowej. Przeżyły tylko nieliczne. Wybrane relacje tych, które ocalały, złożyły się na multimedialną prezentację Fundacji Shalom „Holokaust oczami dziecka”. Wspomnienia beztroskiego dzieciństwa przed wojną, zderzone z tragiczną codziennością czasów Zagłady, archiwalne fotografie uzupełnione o komentarz historyczny wiernie oddają wymiar tej ogromnej tragedii. Podczas Holokaustu zamordowano sześć milionów ludzi. Umierali mężczyźni, kobiety i dzieci, umierali tylko dlatego, że urodzili się Żydami…
Materiał edukacyjny o sytuacji dzieci żydowskich, podczas niemieckiej okupacji został zrealizowany przez Fundację Shalom z okazji rocznicy 65. rocznicy powstania w getcie warszawskim. Prezentacja została przygotowana z myślą o uczniach szkół ponadpodstawowych. Wybrano do niej fragmenty, które z jednej strony oddają prawdę o tamtych czasach, a z drugiej nie epatują nadmiernym okrucieństwem i przemocą. Zachęcamy nauczycieli do wykorzystania materiału podczas szkolnych lekcji historii jako wstępu do dyskusji o Zagładzie Żydów europejskich podczas II wojny światowej.
„Holokaust oczami dziecka” – scenariusz: Wiesława Młynarczyk, Bogusław Jędruszczak, Robert Szuchta; pomysłodawca i twórca projektu: Gołda Tencer; konsultacja historyczna: Paweł Szapiro, doc. dr hab. Andrzej Żbikowski.
W prezentacji wykorzystano zdjęcia ze zbiorów: Fundacji Shalom, Żydowskiego Instytutu Historycznego, Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu oraz z Tek Edukacyjnych Instytutu Pamięci Narodowej „Auschwitz. Pamięć dla przeszłości” i „Zagłada Żydów polskich w czasie II wojny światowej”.
Przygotowany materiał zawiera fragmenty publikacji „Kinder über den Holocaust. Frühe Zeugnisse 1944-1948.” opr.: Feliks Tych, Alfons Kenkmann, Elizabeth Kohlhaas, Andreas Eberhardt; współpraca: Edyta Kurek, Jürgen Hensel, Dennis Riffel, Michaela Christ; Metropol Verlag, Berlin 2007 oraz relacje z publikacji „Dzieci Holokaustu mówią”.
Specjalne podziękowania dla Edyty Kurek z ŻIH za pomoc w wyborze relacji dzieci.
Lektorzy: Ewa Dąbrowska (Dora Soberman), Wiesława Młynarczyk (Estera Borensztajn), Sylwia Najah (Ola Mandel), Hanna Pałuba (Hena Kuczer), Małgorzata Trybalska (Renia Knoll, Zofia Minc), Monika Zwierzchowska (Erna, Lila Miitler), Marcin Błaszak (narrator, Seweryn Dalecki).
© 2008 Fundacja Shalom
DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTERSTWA EDUKACJI NARODOWEJ
Żydzi polscy
Żydzi polscy to nowoczesny portal poświęcony historii i dziedzictwu kulturowemu Żydów. To wirtualna przestrzeń, w której przeszłość łączy się z teraźniejszością, wchodząc w dialog z tym, co się właśnie zdarza. Na setkach starych fotografii powracają zapomniane postacie. Z ocalałych zdjęć wyłaniają się sylwetki rodzin żydowskich, które opowiadają swoje historie. Wśród licznych zbiorów prezentowane są pochodzące z XIX i XX wieku fotogramy należące do kolekcji Fundacji Shalom, wydane w postaci albumu „I ciągle widzę ich twarze”.
Portal nie jest jednak albumem rodzinnym, ani kroniką historyczną. Nie ma i nie będzie w nim ostatniej strony. Otwarta formuła Internetu daje możliwość ciągłego poszerzania zbioru. Pod adresem www.zydzipolscy.pl każdy może umieścić wspomnienia o swoich bliskich, archiwalne listy, pamiętniki czy fotografie. W efekcie to właśnie odbiorcy portalu współtworzą ostateczną wersję wirtualnego przekazu. Stale aktualizowany materiał wciąż na nowo tworzy portret żydowskiego świata. Portal jest żywą panoramą społeczności żydowskiej na ziemiach polskich. Pokazuje codzienność rzemieślników i sprzedawców, ulice, kamienice, młyny, sklepy. Dotyka również sfery religijnej obrzędowości poprzez dokumentowanie sylwetek wiernych i rabinów, ceremonii ślubnych i pogrzebowych, kadyszy, a także przestrzeni kirkutów. Każde zdjęcie to ślad minionej rzeczywistości, którą możemy dzięki nim przywrócić.
Zapraszamy Państwa do zamieszczania materiałów i komentarzy na stronie projektu. Portal „Żydzi polscy” jest otwarty dla wszystkich tych – pasjonatów i świadków historii, naukowców i ośrodków badawczych – którzy chcieliby wspólnie z Fundacją Shalom podjąć trud odtworzenia świata Żydów polskich.
Upamiętnianie Powstania w Getcie Warszawskim
Wczesnym poniedziałkowym rankiem, 19 kwietnia 1943 roku, w przeddzień święta Pesach, kiedy na teren getta wkroczyły niemieckie oddziały wojskowe i policyjne, z okien domów na Nalewkach żydowscy bojownicy otworzyli ogień. Siły zbrojne były nierówne, przeciwnik posiadał znaczącą przewagę, a los powstańców był z góry przesądzony. Nie mając nadziei na zwycięstwo, mieszkańcy getta pod dowództwem Mordechaja Anielewicza, stanęli do heroicznej walki o godną śmierć. Ocaleli bardzo nieliczni. A dziś, ich dawnym sąsiadom, ich potomkom, a także współczesnym mieszkańcom Warszawy, pozostaje już dziś tylko moralny nakaz pamiętania o tamtych wydarzeniach.
Uroczystości obchodów kolejnych rocznic wybuchu powstania w getcie warszawskim odbywają się przy wsparciu licznych przedstawicieli organizacji żydowskich, władz krajowych i władz Warszawy oraz innych instytucji wspierających tę szczytną ideę. W ostatnich latach szczególnie uroczyście obchodzono 65. i 70. rocznicę powstania. W obie uroczystości zaangażowana była Fundacja Shalom i reprezentująca ją Gołda Tencer, która w 2008 roku przewodziła Komitetowi Organizacyjnemu Obchodów 65. Rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim, a pięć lat później odpowiadała za koncepcję programową odbywającego się w Teatrze Wielkim w Warszawie koncertu galowego upamiętniającego 70. rocznicę powstania.
Tradycją obchodów rocznicowych są nie tylko oficjalne spotkania pod pomnikiem Bohaterów Getta, z udziałem najwyższych władz krajowych oraz przedstawicieli korpusu dyplomatycznego innych krajów, podczas których w sposób szczególny honorowani są ostatni żyjący uczestnicy powstania, ale i uroczyste koncerty. W 2008 i w 2013 roku na scenie Teatru Wielkiego wystąpiła z tej okazji Izraelska Orkiestra Filharmoniczna pod dyrekcją światowej sławy maestro Zubina Mehty.
Organizatorzy dbają o to, aby pamięć była też przekazywana w sposób mniej uroczysty, za to bliższy ludziom – współczesnym mieszkańcom Warszawy. Stąd wzięły się towarzyszące uroczystościom różnego rodzaju akcje i projekty, takie jak m.in. przygotowany przez Dawida Szurmieja „Apel Pamięci”, zorganizowana na ulicy dla kilkuset osób kolacja sederowa – „Pesach dla Nieobecnych” czy instalacje artystyczne Jerzego Kaliny i Raphaela Rogińskiego, których śladem po dziś dzień są zdjęcia dawnych żydowskich mieszkańców Warszawy umieszczone w oknach i na murach kamienicy przy ulicy Próżnej.
Wydawnictwa
„I CIĄGLE WIDZĘ ICH TWARZE” (album w twardej/miękkiej oprawie)
Album „I ciągle widzę ich twarze”, który ukazał się już w nakładzie 6 tysięcy, zdobył uznanie i pierwszą nagrodę w konkursie „Najpiękniejsze książki roku” Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek w 1997 roku. Powstał w oparciu o wystawę fotografii Żydów polskich „I ciągle widzę ich twarze”, którą Fundacja Shalom prezentowała w wielu miejscach w Polsce i na całym świecie. Album ten jest wyjątkową ilustracją barwnego, nieistniejącego już świata żydowskiego, który był nieodłączną częścią wizerunku Polski przedwojennej.
Układ i opracowanie graficzne: Lech Majewski, opracowanie tekstów na podstawie na podstawie wywiadów i nadesłanych listów: Anna Bikont.
Wersja polsko-angielska, zdjęcia Żydów polskich (454 zdjęcia) Wyd. 1 – Warszawa 1996 r., wyd. 2 – 1996 r., wyd. 3 – 1998 r.
Album w oprawie twardej z obwolutą – format: 28,5 x 38,5 cm, 232+4 s. – cena katalogowa 125 zł
Album w oprawie miękkiej – format: 28 x 38 cm, 232 s. – nakład wyczerpany
„POECI ZŁOTEJ ERY” Aleksander Ziemny (zbiór wierszy)
Zbiór wierszy poetów sefardyjskich (Jehuda, Halevi, Solomon ibn Gabirol, Moses ibn Ezra) w przekładzie Aleksandra Ziemnego. W 1997 roku zdobył I nagrodę w konkursie Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek „Najpiękniejsze książki roku”.
Opracowanie graficzne: Lech Majewski „Złota seria”, wyd. 1, Warszawa 1996 r.
Oprawa miękka, format 20 x 20 cm, 60 s.
Nakład wyczerpany
„MY ŻYDZI POLSCY…” Julian Tuwim
Krzyk zranionego serca poety-tułacza opłakującego nad brzegami Hudsonu śmierć męczeńską Żydów polskich. Dokument bólu, rozpaczy i gniewu napisany przez Juliana Tuwima w pierwszą rocznicę powstania w getcie warszawskim. W formie wzbogaconej o obszerne przypisy prof. Chone Szmeruka i mało znany artykuł Juliana Tuwima Pomnik i mogiła ukazuje się w Polsce po raz pierwszy w 50. rocznicę powstańczego zrywu Żydów warszawskich.
Wydanie w wersji polsko-angielsko-hebrajsko–jidysz, wyd. 1 – Warszawa 1993r.
Oprawa miękka, format: 29,5 x 20,5 cm, 80 s.
Cena katalogowa – 10 zł
„DZIECI ŻYDOWSKIE OSKARŻAJĄ” (antologia)
Wspomnienia osób, które w momencie wybuchu wojny miały zaledwie kilka lat. Autorzy opisują tragiczne wydarzenia, na które patrzyli będąc dziećmi, Świat widziany oczyma dziecka nabiera innego wymiaru, jakby był oglądany przez specyficzny filtr. Świat, którzy opisują autorzy wspomnień zawartych w książce „Dzieci żydowskie oskarżają” nie był przeznaczony dla oczu dziecka – tym bardziej groteskowo wygląda on w tej perspektywie, potęgując tragiczny wymiar opisywanych wydarzeń. Naszym dzieciom, którym oby tylko książki przypominały, że „ludzie ludziom zgotowali ten los”. (Gołda Tencer)
Wyd. 1, Warszawa 1993 r.
Oprawa miękka, format: 20 x 14,5 cm, 144 s.
Cena katalogowa – 4 zł
„NIC DAROWANE” Wisława Szymborska (tomik poezji)
Zbiór utworów laureatki literackiej nagrody Nobla w wersji pięciojęzycznej – polsko – angielsko – niemiecko – hebrajsko – jidysz. W 1999 roku książka otrzymała wyróżnienie w konkursie Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek „Najpiękniejsze Książki Roku”
Opracowanie graficzne: Lech Majewski, Dorota Nowacka, „Złota seria”, cymelia, wydanie bibliofilskie numerowane, nakład 1000 szt.
Wersja polsko-angielsko-niemiecko-hebrajsko-jidysz, wyd.1 – Warszawa 1999 r.
Oprawa miękka, format: 35 x 14 cm
Nakład wyczerpany
„PAMIĘĆ. HISTORIA ŻYDÓW POLSKICH PRZED, W CZASIE I PO ZAGŁADZIE” Barbara Engelking, Feliks Tych, Andrzej Żbikowski, Jolanta Żyndul, pod red. naukową Feliksa Tycha (książka rozdawana bezpłatnie tylko szkołom i instytucjom edukacyjnym)
Fundacja Shalom wraz z gronem osób współpracujących – historyków, socjologów i filozofów – podjęła się opracowania i wydania dzieła dokumentującego dzieje i kulturę polskich Żydów ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień Holocaustu. Inicjatywa ta wynikała z przekonania o niezbędności publikacji traktującej ten temat rzetelnie i wyczerpująco, mówiącej prawdę o kwestiach pomijanych milczeniem. Książka ukazała się w momencie szczególnym – w 60 rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz. Jej autorami są znani badacze historii Żydów z Uniwersytetu Warszawskiego, Polskiej Akademii Nauk i Żydowskiego Instytutu Historycznego. Redakcji naukowej nad książką podjął się prof. Feliks Tych.
Cały nakład zostanie przekazany w darze dla polskich szkół. Pragniemy, aby książka była dostępna dla uczniów z całej Polski, także z małych miejscowości, w których trudno o dostęp do dobrze zaopatrzonych bibliotek i archiwów. Wobec problemów finansowych, z jakimi często borykają się biblioteki szkolne Fundacja Shalom wystąpiła z inicjatywą wydania książki, którą szkoły otrzymają w prezencie. Jesteśmy przekonani, że pozycja ta będzie przydatna w kształceniu młodzieży i przełamywaniu stereotypów obecnych nadal w polskim społeczeństwie. Dlatego właśnie zdecydowaliśmy się na bezpłatną dystrybucję książki do wszystkich szkół w Polsce. W pierwszej kolejności trafi ona do publicznych liceów ogólnokształcących i profilowanych. Książka adresowana jest przede wszystkim do młodych odbiorców – uczniów szkół średnich i gimnazjów. Poprzez zwartą narracjęi bogato ilustrowaną formę pomoże ona zapoznać sięz wielowiekową historią polskich Żydów i ich bogatym dziedzictwem kulturowym.
Szczególny charakter odbiorcy książki wymagał przedstawienia obszernej i trudnej problematyki w sposób przystępny – za pomocą ciekawej narracji, licznych ilustracjii przemyślanego układu graficznego. Oprawy graficznej podjął się Tomasz Lec, doboru ilustracji dokonał Jan Jagielski z Działu Dokumentacji Zabytków Żydowskiego Instytutu Historycznego. Praca konsultowana była ze specjalistami, doświadczonymi w pracy z młodzieżą i tworzeniu publikacji do niej kierowanych.
Książka pomyślana jest również jako materiał pomocniczy dla nauczycieli historii i przedmiotów humanistycznych. Jest zaopatrzona w mapy, diagramy, informacje statystyczne, fragmenty ważnych świadectw i dokumentów. W książce znajdą dla siebie ważne informacje zarówno osoby po raz pierwszy zapoznające sięz tematem, jak i znawcy przedmiotu.
Książka została wydana dzięki finansowemu wsparciu Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, The Task Force for International Co-operation on Holocaust Education, Remembrance and Research oraz Fundacji Shalom.
Książkę mogą zamówić i bezpłatnie otrzymać szkoły, biblioteki i instytucje edukacyjne. Koszt przesyłki ponosi odbiorca.
Wydawnictwa muzyczne, multimedia:
„MIASTECZKO BEŁZ” (płyta CD/ kaseta)
Pieśni żydowskie w wersji jidysz w wykonaniu Gołdy Tencer:
- Kinder jurn (M. Giebirbig) 3.46
- Majn idisze mame (trad.) 3.54
- Rożinkies myt mandeł (A. Goldfaden) 3.53
- Zemerł (trad.) 5.03
- Rebns nysn (trad.) 2.15
- Josł, Josł (S. Steinberg – N. Casman) 2.57
- Dudełe (Rabi Levi Icchok Berdyczower) 4.37
- Ejli, Ejli (trad.) 2.48
- Rebeka (S. Szurmiej, A. Włast, Z. Białostocki) 4.31
- Warniczkies (trad.) 3.14
- Baj mir bisti szejn (trad., Sz. Sekunda) 2.02
- Majn sztejtełe Bełz (trad.) 3.48
Cena katalogowa wydania na płycie CD – 27 zł
Cena katalogowa wydania na kasecie – 6 zł
„KAMIENICA NA NALEWKACH” (płyta CD)
- Żydowski krawiec, śpiewa Janusz Tencer
- Tum-bałałajka, śpiewa Beata Rybotycka
- Mały goj, śpiewa Marian Opania
- Wiązanka chasydzka, śpiewają: Hanna Śleszyńska, Piotr Gąsowski, Robert Rozmus
- Rebeka, śpiewa Gołda Tencer
- Iczi Ele, śpiewa Jacek Wójcicki
- Lekcja dobrych manier, śpiewają: Edyta Jurecka, Joanna Przybyłowska, Dorota Salamon, Barbara Szeliga, Robert Rozmus
- Szafa, śpiewa Piotr Gąsowski
- Troszeczkę słońca (Abi Giezynt), śpiewa Hanna Śleszyńska
- Baj mir bisti szejn, śpiewają Ewa Dąbrowska, Edyta Jurecka, Joanna Przybyłowska, Dorota Salamon
- Ja już mam dosyć swojej żony, śpiewa Marian Opania
- Majn jidisze mame, śpiewa Gołda Tencer
- Jadidibom, śpiewa zespół Teatru Żydowskiego
Piosenka i humor żydowski w pełnym atrakcji widowisku rozrywkowym. Przedwojenna dzielnica żydowska utożsamiana była i jest do dzisiaj z Nalewkami, ulicą gdzie koncentrowało się bujne, wielobarwne życie społeczności żydowskiej, była dla niej tym, czym Marszałkowska dla Polaków. Na Nalewkach wszyscy się znali, wzajemnie wspomagali w smutkach i wspólnie przeżywali radości. Nie ma drugiej takiej ulicy, która doczekałaby się tylu wspomnień utrwalonych w pamiętnikach, literaturze nie tylko żydowskiej, w poezji, piosence i ikonografii. Na Nalewkach królował język jidysz i zachowały się wszystkie społeczne źródła obyczajowości żydowskiej, tworzonej przez ludzi biednych, ale zapobiegliwych i przedsiębiorczych. Troszczyli się o byt, kochali się i nienawidzili. Na Nalewkach zawsze wierzono, że ta wspólnota i tradycja żydowska trwać będą wiecznie. Zbrodnia Holocaustu tragicznie przekreśliła te nadzieje i przysypała popiołem Nalewki. Poprzez spektakl „Kamienica na Nalewkach” chcieliśmy przybliżyć i ocalić od zapomnienia klimat żydowskiej ulicy. (Gołda Tencer, Szymon Szurmiej) W przedstawieniu udział wzięli artyści Teatru Żydowskiego oraz czołowe gwiazdy polskiej sceny m. in. Zofia Merle, Gołda Tencer, Hanna Śleszyńska, Beata Rybotycka, Piotr Gąsowski, Robert Rozmus, Jacek Wójcicki, Krzysztof Kowalewski, Marian Opania, Wiktor Zborowski. Piosenki w aranżacji Janusza Tylmana wykonywane są w języku polskim.
Czas nagrania – 46 min.
Nakład wyczerpany
„I CIĄGLE WIDZĘ ICH TWARZE… I CIĄGLE SŁYSZĘ ICH GŁOSY… ” (multimedialna płyta CD)
Prezentacja multimedialna zawiera zdjęcia z albumu „I ciągle widzę ich twarze” oraz piosenki żydowskie w wykonaniu Gołdy Tencer. Na płycie są również fragmenty rejestracji filmowych z recitalu Gołdy Tencer w Teatrze Małym w Krakowie oraz ze spektakli teatralnych z jej udziałem.
Cena katalogowa – 30 zł
„KAMIENICA NA NALEWKACH” (kaseta VHS)
- Żydowski krawiec, śpiewa Janusz Tencer
- Tum-bałałajka, śpiewa Beata Rybotycka
- Mały goj, śpiewa Marian Opania
- Wiązanka chasydzka, śpiewają: Hanna Śleszyńska, Piotr Gąsowski, Robert Rozmus
- Rebeka, śpiewa Gołda Tencer
- Iczi Ele, śpiewa Jacek Wójcicki
- Lekcja dobrych manieR, śpiewają: Edyta Jurecka, Joanna Przybyłowska, Dorota Salamon, Barbara Szeliga, Robert Rozmus
- Szafa, śpiewa Piotr Gąsowski
- Troszeczkę słońca (Abi Giezynt), śpiewa Hanna Śleszyńska
- Baj mir bisti szejn, śpiewają Ewa Dąbroska,Edyta Jurecka,Joanna Przybyłowska, Dorota Salamon
- Ja już mam dosyć swojej żony, śpiewa Marian Opania
- Majn jidisze mame, śpiewa Gołda Tencer
- Jadidibom, śpiewa zespół Teatru Żydowskiego
Czas nagrania 117 min.
Nakład wyczerpany
