Spacer varsavianistyczny: „Warszawskie dybuki. Spacer śladami Warszawy spektralnej” z Karoliną Szymaniak

Karolina Szymaniak – polska jidyszystka, literaturoznawczyni, tłumaczka, redaktorka, lektorka języka jidysz, doktor nauk humanistycznych. Zajmuje się nowoczesną literaturą jidysz, problematyką modernizmu, awangardy oraz literaturą pisaną przez kobiety

Zbiórka przed Centrum Kultury Jidysz, ul. Andersa 15

Wstęp bezpłatny, zapisy od 19 do 23 sierpnia na adres: ckj@jidysz.org.pl, liczba miejsc ograniczona

Przystanek Poezja: Irena Klepfisz, Dinozaury i większe sprawy w przekładzie Olgi Kubińskiej, Justyny Bilik, Bożeny Keff, Katarzyny Koszarek, Pauliny Kruk , z tomu „Pomiędzy światami” pod red. Olgi Kubińskiej

Wydawnictwo: Słowo / obraz terytoria

Irena Klepfisz urodziła się w 1941 roku w getcie warszawskim, gdzie drugiego dnia powstania zginął jej ojciec. Po wojnie wraz z matką wyemigrowała do Szwecji, następnie do Stanów Zjednoczonych. Do dziś mieszka w Nowym Jorku. Jest Żydówką i lesbijką. Jidyszystką, feministką i aktywistką. Działa m.in. na rzecz praw mniejszości seksualnych i etnicznych oraz pokoju w Izraelu i Palestynie. W 2024 r. w wydawnictwie słowo/obraz terytoria ukazała się książka Pomiędzy światami / Between Worlds, która obejmuje obszerny wybór wierszy, przypowieści i esejów Ireny Klepfisz. Jest to edycja dwujęzyczna zawierająca przekłady na język polski i teksty w oryginale. 

Centrum Kultury Jidysz, ul. Andersa 15

Wstęp wolny; liczba miejsc ograniczona, miejsca nie są numerowane

„Psychodeliki w kulturze jidysz” – warsztaty kulturoznawczo-artystyczne z Karoliną Szymaniak i Natalią Chmielarz

Uwaga: nie trzeba znać jidysz, żeby uczestniczyć w warsztatach!

Karolina Szymaniak – Karolina Szymaniak – jidyszystka, literaturoznawczyni, tłumaczka, redaktorka, lektorka języka jidysz, doktorka nauk humanistycznych. Bywa kuratorką. Zajmuje się nowoczesną literaturą jidysz, problematyką
modernizmu, awangardy literaturą pisaną przez kobiety. Ciekawi ją komiks, nowoczesne żydowskie projektowanie graficzne i historia wizualności.

W czasie warsztatu porozmawiamy o nazwach ziół, grzybów i innych środków zmieniających świadomość. Omówimy ich wykorzystanie w tradycyjnej medycynie, praktykach ezoterycznych i mistycznych, a także wśród żydowskiej bohemy.
Sięgniemy, jak to zwykle bywa i do literatury, i do prasy, i do historii kultury. Na koniec przygotujemy wspólnie fiolki z perfumami naturalnymi na bazie olejów i olejków eterycznych. 

foto: Dominika Ludwig

Natalia Chmielarz – koordynatorka i kuratorka projektów kulturalno-artystycznych o tematyce wielokulturowej, zwłaszcza zaś języka i kultury Żydów aszkenazyjskich. Realizatorka festiwali: AN EPELE – אַן עפּעלע FESTIWAL JABŁKA (2021) oraz BULBES בולבעס – FESTIWAL ZIEMNIAKA (2022), łączących polsko-żydowskie dziedzictwo kulturowe. Od niedawna realizuje się w indywidualnej praktyce artystycznej. Debiutowała projektem „Der Kiosk/A geruder in kiosk” (2023, instalacja ready-made) zrealizowanym w ramach open calla łódzkiej Fundacji ARTernatywa. Obecnie pracuje nad wystawą multimedialną „Kwiaty wymieszałam z ziemią wszędzie” w duecie z fotografką Dorotą Stolarską-Kultys (Rotacyjny Dom Kultury, wrzesień 2024) i nad akcją mail-artową. Współpracuje między innymi z Centrum Kultury Jidysz i Fundacją Shalom, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Stowarzyszeniem Zasiej, Fundacją Ziemniaki i. Razem z przyjaciółką prowadzi audycję poświęconą muzyce bliskowschodniej w Radio Kampus.

Centrum Kultury Jidysz, ul. Andersa 15

Wstęp bezpłatny, zapisy od 12 do 23 sierpnia na adres: ckj@jidysz.org.pl, liczba miejsc ograniczona

Wykład: „Łódź żydowska w literaturze” – wykład Joanny Podolskiej

Joanna Małgorzata Podolska-Płocka – polska dziennikarka i publicystka, pisząca o wielokulturowej Łodzi

AUSTRIACKIE FORUM KULTURY – ul. Próżna 7/9

Wstęp wolny; liczba miejsc ograniczona, miejsca nie są numerowane

Wydarzenie transmitowane on-line na profilach Austriackiego Forum Kultury i Festiwalu Warszawa Singera na Facebooku

Klub Miłośników Kultury Żydowskiej „Dotknąć czasu. Opowieść o życiu i poezji Rywki Basman-Ben Chaim ” – wykład Belli Szwarcman-Czarnoty

Opowieść o życiu i poezji Rywki Basman-Ben Chaim, poetce tworzącej w jidysz, zmarłej w marcu 2023 w wieku 98 lat. Jej poezji towarzyszyło malarstwo męża Szmuela Ben Chaima oraz muzyka komponowana do jej wierszy. Urodziła się w Wiłkomierzu, jako młoda dziewczyna przeżyła getto wileńskie i obóz dla dziewcząt i kobiet w Kaiserwald. Osiadła wraz z mężem najpierw w kibucu HaMapil, potem w Safedzie – mieście artystów, studiowała też literaturę angielską na Columbii.
Jej wiersze tłumaczyła na angielski Zelda Kahan-Newman, która nawiązała z poetką żywy, osobisty kontakt. Po śmierci Rywki Basman wyznała, że przeżywa żałobę po niej, jak po matce. Zrządzeniem losu zmarła niedługo po poetce, której twórczości poświęciła blog. Zaprezentuję zarówno wiersze poetki, jak i twórczość Szmuela Ben Chaima, pieśni do słów Rywki Basman oraz sylwetkę Zeldy Kahan-Newman.

Bella Szwarcman-Czarnota– pisarka, publicystka, redaktorka, tłumaczka i filozofka, wieloletnia redaktorka dwumiesięcznika „Midrasz”. Znawczyni tematu dotyczącego kobiet żydowskich. Autorka kilku książek, w tym, m.in. „Znalazłam wczorajszy dzień”, „Mocą przepasały swe biodra”, „Cenniejsza niż perły” i „Księga kobiet – kobiety Księgi”, „W poszukiwaniu złotego jabłka. Lider buch – śpiewnik rodzinny”, przygotowanej wspólnie z Różą Ziątek-Czarnotą oraz Dorotą Szwarcman.

Centrum Kultury Jidysz, ul. Andersa 15

Wstęp wolny; liczba miejsc ograniczona, miejsca nie są numerowane

Klub Miłośników Kultury Żydowskiej | „Świeckie i ortodoksyjne kobiety żydowskie na Dzikim Zachodzie. Wspomnienia Rachel Belli Kahn-Caloff” – wykład Belli Szwarcman-Czarnoty

Świeckie i ortodoksyjne kobiety żydowskie na Dzikim Zachodzie. Wspomnienia Rachel Belli Kahn – Caloff. Wiele napisano na temat Żydów emigrujących w drugiej połowie XIX wieku z Europy Środkowo-Wschodniej do Goldene Medine (Złotego Kraju), czyli do Stanów Zjednoczonych. Na ogół osiedlali się oni w dużych miastach, jednak byli też tacy imigranci, którzy – mimo że nie mieli doświadczenia w pracy na roli – próbowali szczęścia na Zachodzie Ameryki. Kobiety w trudnych warunkach surowej przyrody musiały wykazać się hartem ducha i siłą fizyczną, aby przetrwać i wychować dzieci. Dokumentują to spisane w jidysz wspomnienia Rachel Caloff, przetłumaczone przez jej córkę na angielski, opracowane i wydane w 1995 roku.

W 1894 roku osiemnastoletnia Rachel Bella Kahn wyjechała z Rosji do Stanów Zjednoczonych na zaaranżowane małżeństwo z Abrahamem Calofem, imigrantem zajmującym się gospodarstwem w Północnej Dakocie. Jej wspomnienia to porywająca lektura,  szczera, przeplatana humorem i ironią. Pamiętnik, napisany przez Rachel Bellę Calof w 1936 roku, opowiada o aspektach jej dzieciństwa i nastoletnich lat w społeczności żydowskiej (sztetl) w Rosji, ale koncentruje się głównie na jej życiu w latach 1894-1904, kiedy to wraz z mężem prowadziła życie typowe dla osadników. Wspomina swoje przerażenie trudami pionierskiego życia – zwłaszcza stłoczeniem wielu członków rodziny w szałasach, które były ich pierwszymi mieszkaniami. „Ze wszystkich niedostatków, jakie znałam jako osadniczka brak prywatności był najtrudniejszy do zniesienia” – pisała Calof.

Bella Szwarcman-Czarnota– pisarka, publicystka, redaktorka, tłumaczka i filozofka, wieloletnia redaktorka dwumiesięcznika „Midrasz”. Znawczyni tematu dotyczącego kobiet żydowskich. Autorka kilku książek, w tym, m.in. „Znalazłam wczorajszy dzień”, „Mocą przepasały swe biodra”, „Cenniejsza niż perły” i „Księga kobiet – kobiety Księgi”, „W poszukiwaniu złotego jabłka. Lider buch – śpiewnik rodzinny”, przygotowanej wspólnie z Różą Ziątek-Czarnotą oraz Dorotą Szwarcman.

AUSTRIACKIE FORUM KULTURY – ul. Próżna 7/9

Wstęp wolny; liczba miejsc ograniczona, miejsca nie są numerowane

Wydarzenie transmitowane on-line na profilach Austriackiego Forum Kultury i Festiwalu Warszawa Singera na Facebooku

Klub Miłośników Kultury Żydowskiej „Lilit tu nie wejdzie. O żydowskich amuletach” – wykład ilustrowany Moniki Krajewskiej

Będzie to bogato ilustrowana opowieść o amuletach, które – podobnie jak w innych kulturach – funkcjonowały też w tradycji żydowskiej, od starożytności po czasy współczesne. Zobaczymy srebrne zawieszki z wygrawerowanym tekstem, pojemniki na małe zwitki pergaminu pokrytego kaligrafią, wycinane z papieru bądź drukowane obrazki.

Choć magia i wróżby zakazane są w Torze i zwalczane przez wielu rabinów, w tradycji ludowej amulety były bardzo rozpowszechnione jako ochrona przed wszelkimi złymi okolicznościami i pomoc w spełnieniu życzeń. Miały chronić od „złego oka” czyli od uroku, zapewnić pomyślne zaręczyny, lekki poród i bezpieczną podróż. A współczesne breloczki: to amulet czy biżuteria? Wszystko zależy od nastawienia tej/tego, kto ich używa.

Monika Krajewska od ponad 30 lat zajmuje się sztuką żydowską.  Prowadzi wykłady o sztuce żydowskiej oraz warsztaty wycinanki żydowskiej w Centrum Kultury Jidysz w Warszawie oraz na imprezach i festiwalach związanych z kulturą żydowską. Jest członkiem Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie.
W 1982 wydała album fotograficzny „Czas kamieni” , w którym przedstawiła żydowską sztukę nagrobną, głównie z terenów centralnej i wschodniej Polski. Książka została przetłumaczona na język angielski, niemiecki i francuski. W 1993 ukazała się ulepszona wersja tego albumu pt. „A Tribe of Stones” (po angielsku), zawierająca obszerny wstęp o symbolice nagrobnej. Jest także autorką książki „Mój młodszy brat” , opowiadającej o chłopcu mającym zespół Downa.
W 2013 roku otrzymała wraz z mężem nagrodę Lifetime Achievement Award przyznaną przez Fundację Taubego i Amerykański Komitet Żydowski.

Austriackie Forum Kultury, ul. Próżna 7/9

Wstęp wolny; miejsca nie są numerowane

godz. 13.00-16.00 „Marzec’68 z perspektywy przedstawicieli Emigracji”

konsultacja merytoryczna: dr Jaff J. Schatz

13:00 dr Jaff J. Schatz |SE|, „Za pięć dwunasta. Społeczność żydowska w przededniu Marca ‘68”
13:20 Krystyna Naszkowska, „Różne losy emigrantów”
13:40 prof. Andrzej Friszke, „Atmosfera pomarcowa w Polsce”
Przerwa
14:40 prof. Stanisław Krajewski, „Dezasymilacja zamiast emigracji”
15:00 debata z udziałem przedstawicieli Emigracji, m.in. dr Amalii Reisenthel |IL|, Adama Końskiego |DK|, Wolffa Rechtmana |DK|, moderator: Grzegorz Gauden 

Centrum Kultury Jidysz, ul. Andersa 15
Wstęp wolny, liczba miejsc ograniczona, miejsca nie są numerowane

Centrum Kultury Jidysz, ul. Andersa 15

Wstęp wolny

Salon literacki: Nowe oblicze „Sztukmistrza” spotkanie z prof. Moniką Adamczyk-Garbowską – nowy przekład „Sztukmistrza z Lublina” I.B. Singera

Prowadzenie: Bella Szwarcman-Czarnota

Sztukmistrz z Lublina to jedna z najsłynniejszych powieści Isaaca Bashevisa Singera. Jej akcja toczy się na tle Lublina, Warszawy i Piask pod koniec XIX wieku. Opowiada o losach Jaszy Mazura, Żyda z ortodoksyjnej rodziny, który postanawia odstąpić od żydowskiej tradycji i religii, marząc o zawojowaniu świata. Książka doczekała się tłumaczeń na kilkadziesiąt języków, w tym na polski w 1983 roku, ale za pośrednictwem języka angielskiego. Dopiero teraz czytelnicy otrzymują bezpośredni przekład z jidysz na polski. 

Nowego przekładu dokonała prof. Monika Adamczyk-Garbowska, tłumaczka literatury i znawczyni twórczości Isaaca Bashevisa Singera. Jako tekst wyjściowy posłużył jej Der kuncnmacher fun Lublin wydany w Tel Awiwie w 1971 r. Bezpośrednie tłumaczenie z języka jidysz na polski pozwoliło na odzyskanie wielu szczegółów topograficznych, elementów kulturowych i bogatej idiomatyki oryginału. 

Nowy przekład wzbogacony został też ilustracjami amerykańsko-koreańskiej artystki Honee Jang oddającymi niespokojny klimat opowieści pełnej nagłych zwrotów akcji i gwałtownych uczuć, tragicznej, ale niepozbawionej humoru i groteski. 

Wydawcą nowego przekładu jest Lokalna Organizacja Turystyczna Metropolia Lublin we współpracy z Ośrodkiem „Brama Grodzka – Teatr NN”. Edycja ukazała się w czterdzieści pięć lat od przyznania pisarzowi Nagrody Nobla. 

Monika Adamczyk-Garbowska – literaturoznawczyni, profesor zwyczajny w Katedrze Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; tłumaczka z języka angielskiego i jidysz. Opublikowała m.in. Polska Isaaca Bashevisa Singera – rozstanie i powrót (1994), Odcienie tożsamości. Literatura żydowska jako zjawisko wielojęzyczne (2004), Kazimierz vel Kuzmir. Miasteczko różnych snów (2006), Tam był kiedyś mój dom… Księgi pamięci gmin żydowskich (2009, z Adamem Kopciowskim i Andrzejem Trzcińskim). W 2004 roku otrzymała nagrodę naukową im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej za badania nad literaturą jidysz, a w 2016 r. nagrodę im. Ireny Sendlerowej. 

Centrum Kultury Jidysz, ul. Andersa 15

Wstęp wolny; liczba miejsc ograniczona, miejsca nie są numerowane

Spotkanie z rabinem Szalomem Dow Ber Stamblerem – rabinem chasydzkim, przewodniczącym Chabad Lubawicz w Polsce

Prowadzenie: Jan Ordyński

Austriackie Forum Kultury, ul. Próżna 7/9

Wstęp wolny; miejsca nie są numerowane