Obchody 65. rocznicy powstania w Getcie Warszawskim

15 kwietnia 2008 w południe pod Pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie rozpoczęły się oficjalne uroczystości związane z obchodami 65. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. Na uroczystość przybyli goście honorowi – Prezydent Izraela Szymon Peres i Prezydent RP Lech Kaczyński, a także ostatni żyjący pamiętający piekło getta. Na uroczystość przybyli liczni przedstawiciele władz świeckich i religijnych Polski i Izraela, m.in. Premier RP Pan Donald Tusk, Ambasador Izraela w Polsce Pan David Peleg, Pani Hanna Gronkiewicz-Waltz Prezydent m.st. Warszawy, Pani Ewa Junczyk-Ziomecka Minister w Kancelarii Prezydenta RP, Minister Spraw Zagranicznych Pan Radosław Sikorski, Pani Anna Fotyga, Profesor Władysław Bartoszewski, Marszałkowie Sejmu i Senatu, Pan Jacek Kozłowski Wojewoda Mazowiecki, Nuncjusz Apostolski Arcybiskup Józef Kowalczyk, Naczelny Rabin RP Michael Schudrich i inni.

Ciszę przerwał przejmujący Apel Poległych i salwy honorowe – oddane przez Kompanię Reprezentacyjną Wojska Polskiego. W intencji pomordowanych solidaryzowano się w modlitwie ekumenicznej. Zabrzmiał także Kadysz – modlitwa za zmarłych. Odmówił ją Naczelny Rabin RP – Michael Schudrich. W tłumie rozbrzmiewały towarzyszące mu głosy ludzi wyznania mojżeszowego. Na uroczystości przybył Joseph Malovany, nie bez powodu nazywany kantorem wszechczasów – psalm w jego wykonaniu poruszył wszystkie serca.

Pod pomnikiem złożono wieńce i kwiaty. Pochód rozpoczęli ostatni powstańcy, a zakończyły delegacje polskiej i izraelskiej młodzieży – ci, do których należy przeniesienie w przyszłość pamięci o milionach pomordowanych. Wśród składających wieńce byli reprezentanci Komitetu Organizacyjnego obchodów 65. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim m.in. z American Jewish Joint Distribution Committee, Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Fundacji Shalom, Fundacji Rodziny Nissenbaumów, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, Muzeum Historii Żydów Polskich, ze Stowarzyszenia „Dzieci Holokaustu” w Polsce, Stowarzyszenia Żydowskiego Instytutu Historycznego, Stowarzyszenia Żydów Kombatantów, Stowarzyszenia Żydów Kombatantów z o/Warszawa, Teatru Żydowski, Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce z o/Warszawa, Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce, z Żydowskiego Instytutu Historycznego i Żydowskiej Ogólnopolskiej Organizacji Młodzieżowej. Na czele reprezentacji stanęła Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego – Gołda Tencer.

Po zakończeniu oficjalnych uroczystości rozpoczął się „Apel pamięci” – czytanie tysięcy nazwisk ofiar Holokaustu, projekt Dawida Szurmieja. Pierwsze kilkadziesiąt nazwisk odczytał aktor – Daniel Olbrychski. Zakończenie „Apelu pamięci” przewidziane jest na sobotę 19 kwietnia w tym samym miejscu, na godzinę 12.00. Wieczorem, w Teatrze Wielkim w Warszawie, odbył się wspaniały koncert Izraelskiej Orkiestry Filharmonicznej, pod dyrekcją światowej sławy maestro Zubina Mehty.

Z rąk Wiceprzewodniczącej Rady Miasta Stołecznego Warszawy – Pani Ligii Krajewskiej, w obecności Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy – Pani Hanny Gronkiewicz-Waltz, tytuł Honorowego Obywatela Miasta Stołecznego Warszawy otrzymał Symcha Ratajzer – Rotem, jeden z ostatnich żyjących bohaterów powstania w Getcie Warszawskim. Tego dnia ukazał się też dodatek informacyjny do Gazety Wyborczej, przygotowany przez Fundację Shalom, w całości poświęcony Powstaniu w Getcie Warszawskim. Plakat zamieszczony na pierwszej stronie insertu zaprojektował i przekazał Fundacji Shalom Pan Ryszard Horowitz. 19 kwietnia 2008 strugi deszczu nie stanęły na przeszkodzie tym, którzy swoją obecnością pod Pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie uczcili 65. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim. Dokładnie tego dnia 65 lat temu nad ranem, wojska niemieckie wkroczyły na obszar getta, z rozkazem jego ostatecznej likwidacji. Bojownicy getta rozpoczęli walkę nie o życie, ale o godność człowieka. Hołd oddaliśmy ostatniemu żyjącemu przywódcy Powstania w Getcie Warszawskim – Panu Doktorowi Markowi Edelmanowi, który przybył pod Pomnik Bohaterów Getta.

W uroczystościach udział wzięła Pani Prezydent m.st. Warszawy Hanna Gronkiewicz – Waltz. Pani Prezydent podsumowała kilka dni obchodów rocznicy powstania i przeczytała pierwsze nazwiska pomordowanych z listy nazwisk kończącej akcję „Apel Pamięci”. Prowadzący podziękował Pani Prezydent za tak aktywne włączenie się miasta w uroczystości rocznicowe. Nazwiska ofiar Holokaustu czytał również aktor Tomasz Karolak i przedstawiciele kilkunastu organizacji żydowskich wchodzących w skład Komitetu Organizacyjnego. Dyrektor Teatru Żydowskiego Szymon Szurmiej odmówił kadysz. Punktualnie o godzinie 13.00 ponad tysiąc osób utworzyło „łańcuch rąk”, symbolizujący solidarność z poległymi przed 65 laty. Minutą refleksji uczciliśmy ich pamięć. Minutę później rozbrzmiały miejskie syreny, a Kompania Reprezentacyjna Wojska Polskiego oddała salwy honorowe. Zwieńczeniem kilkudniowych obchodów była kolacja sederowa na ulicy Próżnej. Wzdłuż ulicy pamiętającej żydowskich mieszkańców stolicy ustawiono pokryte białym obrusem stoły, na których znalazły się pesachowe potrawy – wśród nich najważniejsza maca – „chleb wolności”, który w pośpiechu, jako niewypieczony, zabierali z sobą Żydzi wychodzący z niewoli egipskiej. O tradycjach święta, do którego w przededniu wybuchu Powstania przygotowywali się także mieszkańcy warszawskiego getta, opowiedział Jakub Skrzypczak. Na „Pesach dla nieobecnych” przybyło kilkuset Warszawiaków.

Ze zdjęć umieszczonych w oknach i bramach podwórek spoglądały na przybyłych twarze tych, których Holokaust zabrał bezpowrotnie – „nieobecni”. Zdjęcia pochodzą z drugiej części wystawy fotografii Żydów polskich „I ciągle widzę ich twarze”, należącej do Fundacji Shalom.

W kilku kamienicach przy ulicy Próżnej zagościły instalacje artystyczne. Za sprawą instalacji Rafaela Rogińskiego przenieśliśmy się w świat warszawskiego getta i wielu żydowskich miast i miasteczek, gdzie w ciszę odchodziły głosy żydowskich kobiet i mężczyzn, śmiech towarzyszący dziecięcym zabawom, aż barwną opowieść życia przerwała seria z karabinów maszynowych. W instalacji przygotowanej przez Dawida Szurmieja dawną obecność pomordowanych uświadamiał starannie nakryty stół, a na nim palące się świece i ciepły posiłek. W mroku pomieszczenia jedyne światło skupiało się na porzuconych dziecięcych zabawkach. Z ustawionych w kilku kątach kamienicy ekranów swoją historię opowiadali ci, którzy ocaleli. Instalacja Jerzego Kaliny zatrzymała spojrzenia pomordowanych – zdjęcia zatopione przez artystę w bryłach lodu udostępniła Fundacja Shalom. W zaułku dzwonił telefon, którego już nikt nie odbierze…

Choć zakończyły się uroczystości upamiętniające 65. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim, to w dalszym ciągu oglądać można wystawę zdjęć rozwieszonych na kamienicach przy ulicy Próżnej.